Muziamu wa Schoemansdal wo vulwa hafhu nga murahu ha minwaha ya 16

Tshiṱori nga Kaizer Nengovhela. Ṱhalutshedzo nga Khathutshelo Raliphaswa.

Muziamu we wa vusuludzwa wa Schoemansdal wo vulwa lwa tshiofisi nga MEC vha zwa mitambo, vhutsila na mvelele Limpopo, Vho Jerry Maseko nga Musumbuluwo wa ḽa fumi-rathi. Muziamu uyu wo fhaṱululwa nga huswa nga masheleni ane a ḓura rannda dza miḽiyoni dza fuiṋa.

Nga ṅwaha wa 2008, mulilo wo ḓou ṱaha zwe zwa tshinyadza muziamu, zwe zwa swikisa khauri hu lwozwee ḓivhazwakale ya vhadzulapo vhuponi uho. Muziamu uyu u anḓadza nḓila dze vhathu vhau thoma vha Voortrekker vha tshila ngadzo vha tshi shumisa nnḓu dza zwidina nau fulelwa nga mahatsi. U dovha hafhu wa sumbedzisa nḓila ye tshaka nnzhi vha dzulisa zwone nau tandulula dzi khuḓano vhukati ha vhadali na lushaka lwa Vhavenda. Muziamu ndi une wavha tsini na zwifhaṱo zwa kale zwo tshinyadzwaho zwa ḓorobo ya Schoemansdal, ye ya ṱutshelwa nga ṅwaha wa 1867. Ḓorobo iyi yo vhuya yavha tshivhilela tsha ikonomi ya tshiṱiriki tsha Zoutpansberg fhedzi ya fhiswa musi vhadali vha tshi pfuluwa.

Mulilo uyo we wa tshinyadza muziamu wo ṱaha ho tou sala vhege fhedzi uri hu pembelelwe ḓuvha ḽa vhufa nga ṅwaha wa 2008. U fhisa muthu oḓi imisela ndi zwe zwa humbulelwa, fhedzi hu si farwe muthu. Zwo ḓou dzhia minwaha ya fumi-rathi uri mishumo i bvele phanḓa kha muziamu uyo. 

Nga tshifhinga tsha mushumo uyu wa Musumbuluwo, MEC Vho Maseko vho amba zwauri muziamu uyu wo vusuludzwaho wa Schoemansdal u ḓo kunga vhathu vha tsini na vhaendelamashango vha kule. Vho ombedzela kha ḽauri vhuendelamashango hutshe thikho ya ikonomi ya vunḓu hone vha ita khuwelelo kha vhathu uri vha aluse nau dzulela u amba nga ha muziamu uyu.

Vho Maseko vho ṱahisa zwauri pulane dzau vusuludzwa ha muziamu uyu ndi dze dza thoma nga 2021, he ha thoma u fhaṱwa nga 2021 mafheloni. Vhunzhi ha mushumo wo itwa nga 2023. “Nga kha hoyu muziamu, vhana vhashu na mirafho ine ya khou tevhela vha ḓo kona u pfesesa khwine nau ḓivha ḓivhazwakale ngavhone vhane,” vha amba.

Ngomu ha muziamu uyu, vhathu vha ḓo kona u ḓivha nga ha ḓivhazwakale ya Vhavenda, Vhatsonga, Bapedi na Afrikaaners. Ndivho ya maṱano ndi u ṱalutshedza nga ha sialala dzau fhambana, vhufa, na zwiko zwa mupo. “Fhethu ha ṱano huḓo dzulela u kunga nga ḓivhazwakale kha vhupo uhu, u vhulunga vhufa na sialala u itela murafho wa zwino na u ḓaho,” vha amba Vho Maseko.

Vho Maseko vho dovha hafhu vha nea ḓivhazwakale ya muziamu, he vha amba zwauri yo thoma nga ṅwaha wa 1985 musi ndaulo ya vunḓu ya Transvaal ya Schoemansdal na holo ya ṱano. Tshigwada tshi bvaho yunivesithi ya Pretoria vho lavhelesana na vhubvo ha ḓorobo. 

Mushumo wa uvula wo dzhenelelwa nga Thovhele Vele Kutama, Thovhele muhulwane kha vhupo uho. Vho amba zwauri muziamu uyu uḓo sika mishumo kha vhaswa vha vhupo ha Sinthumule na Kutama. Vho engedza zwauri muziamu uḓo shuma u ṱumanya themamveledzisa dzau khwinifhadza, zwihulu kha nḓowetshumo ya zwa dzi bada.

Date:23 September 2024

By: Kaizer Nengovhela

Kaizer Nengovhela started writing stories for Limpopo Mirror in 2000. Prior to that he had a five year stint at Phala-Phala FM as sports presenter. In 2005 Kaizer received an award from the province's premier as Best Sports Presenter. The same year he was also nominated as Best Sports Reporter by the Makhado Municipality. Kaizer was awarded the Mathatha Tsedu award in 2014.

Read: 117